Biểu đồ dạng thanh là một trong nhũng loại biểu đồ phổ biến nhất. Người ta thường dùng nó để thể hiện giá trị số của biến khảo sát của một số đối tượng hay nhóm đối tượng (Hình 1). Trong đó chiều cao của thanh (Hình 1a) hay chiều dài của thanh (Hình 1b) thể hiện giá trị số của biến.

Như ta thấy trên Hình 1, ta có hai loại biểu đồ thanh chính là biểu đồ thanh đứng (còn gọi là biểu đồ cột) và biểu đồ thanh ngang. Trong Biểu đồ thanh đứng, trục `y` trình bày giá trị số còn trục `x` thể hiện đối tượng hay nhóm đối tượng. Còn biểu đồ thanh ngang thì ngược lại.

Như vậy, mục đích thông thường của biểu đồ dạng thanh là dùng để đối chiếu, so sánh giá trị của biến khảo sát giữa các đối tượng hay các nhóm đối tượng với nhau. Trong hai loại nói trên thì biểu đồ thanh đứng được sử dụng nhiều hơn.

Thí dụ : Tình hình sản xuất kinh doanh của công ty X gồm 3 xí nghiệp là A, B và C trong 4 quý của năm 20xx được thể hiện trên Bảng 1.

Bảng 1   Doanh số của các xí nghiệp trong 4 quý của năm 20xx

	Quý 1	Quý 2	Quý 3	Quý 4
Xí nghiệp A	25	29	16	22
Xí nghiệp B	12	15	8	11
Xí nghiệp C	41	43	34	32
Toàn công ty	78	87	58	71

Để so sánh doanh số của toàn công ty trong 4 quý, ta lập biểu đồ thanh được thể hiện trên Hình 1.

Hình 1 Biểu đồ dạng thanh : thanh đứng (1a) và thanh ngang (1b)

Nếu ta muốn so sánh doanh số của 3 xí nghiệp trong cả 4 quý thì biểu đồ sẽ phức tạp hơn (Hình 2), trong đó doanh số mỗi xí nghiệp trong một quý được biểu diễn bằng một thanh và được ký hiệu riêng để có thể phân biệt được các xí nghiệp với nhau.

Để sắp xếp các thanh biểu diễn doanh số của các xí nghiệp, ta cũng có hai phương án: các thanh biểu diễn cho các xí nghiệp có thể được đặt cạnh nhau (Hình 2a) hay đặt chồng lên nhau (Hình 2b). Và tất nhiên ta có thể đặt các thanh theo phương đứng như Hình 2 hoặc đặt theo phương nằm ngang theo kiểu Hình 1b.

Hình 2 Biểu đồ dạng thanh : các thanh đặt cạnh nhau (2a) và các thanh đặt chồng lên nhau (2b)

 

Biểu đồ `xy` (scatterplot) thường được sử dụng để thể hiện mối tương quan giữa hai biến liên tục. Với mỗi giá trị của biến thứ nhất, có một giá trị tương ứng của biến thứ hai và cặp hai giá trị này được biểu diễn bằng một điểm trên biểu đồ `xy`. Trong những trường hợp đơn giản, ta có thể nối các điểm này lại bằng những đoạn thẳng. Ta cũng có thể vẽ thêm các đường thẳng hay đường cong (đường hồi quy) để thể hiện tính chất của mối tương quan giữa hai biến.

Biểu đồ `xy` có thể có các dạng sau :

• chỉ biểu diễn các điểm (Hình 3a và 4a),
• dùng thêm các đoạn thẳng nối các điểm lại với nhau (Hình 3b và 4b). Dạng này thường chỉ áp dụng cho những trường hợp đơn giản, khi số điểm không nhiều.
• thêm vào các đường thẳng hay đường cong (đường hồi quy) để thể hiện tính chất của mối tương quan giữa hai biến kháo sát theo một mô hình nào đó (Hình 3c và 4c),
• ngoài đường hồi quy còn có một băng dọc theo đường này để thể hiện khoảng tin cậy (hoặc vùng ước lượng) của đường hồi quy (Hình 3d và 4d)

Thí dụ : Người ta theo dõi sự phát triển của 3 cây cam (ký hiệu A, B, và C) bằng cách đo chu vi của thân cây tại 7 thời điểm khác nhau. Kết quả được ghi nhận tại tập tin cam.csv.

Sự tăng trưởng của cây cam A được trình bày trên Hình 3, với các dạng khác nhau như vừa xem xét ở trên.

Hình 3 Các dạng biểu đồ xy thể hiện sự tăng trường của thân cây cam A

Ta cũng có thể trình bày sự tăng trưởng của cả 3 cây cam A, B và C trên cùng một biểu đồ như trên Hình 4.

Hình 4 Các dạng biểu đồ xy thể hiện sự tăng trường của thân các cây cam A, B và C

 

Biểu đồ tần số được dùng để thể hiện sự phân phối của một biến có giá trị số liên tục (hoặc xem như liên tục). Ta sẽ chia tất cả các giá trị của biến làm một số khoảng, sau đó xác định số phần tử có giá trị trong các khoảng ấy để đưa lên biểu đồ. Để thuận tiện cho phần trình bày dưới đây, ta sẽ dùng dữ liệu về chỉ số thể trọng `BMI` (body mass index) của 129 học sinh (tập tin BMI.csv).

Biểu đồ tần số có một số dạng sau :

Dạng thanh

Đa giác tần số

Đường cong mật độ

 

Mặc dù không được các chuyên gia về xử lý dữ liệu và thống kê đánh giá cao nhưng biểu đồ tròn lại xuất hiện khá thường xuyên trên các phương tiện truyền thông. Lý do của sự phổ biến này là tính đơn giản, dễ hiểu của nó, và trong chừng mực nào đó, biểu đồ tròn trông dễ bắt mắt.

Trong loại biểu đồ này, mỗi giá trị của biến được thể hiện bằng một hình quạt tròn có diện tích tỷ lệ với giá trị của biến (Hình 8). Các giá trị khác nhau được phân biệt bởi tên và màu.

Thí dụ : Hình 8 biểu diễn doanh số toàn công ty X trong 4 quý bằng biểu đồ tròn (số liệu từ Bảng 1)

Hình 8 Biểu đồ tròn thể hiện doanh số 4 quý của công ty X

Qua đó ta thấy biểu đồ tròn cho ta thấy mức độ đóng góp của mỗi phần vào tổng thể, từ đó có thể so sánh, đối chiếu vai trò của mỗi phần (một cách tương đối). Tuy vậy, về mặt so sánh, đối chiếu các phần, biểu đồ thanh hiệu quả hơn. Mặt khác các ưu thể của biểu đồ tròn sẽ không còn khi số phần tăng lên hay sự sai khác giữa các phần không lớn.